Matura ustna z angielskiego. Jakie pytania mogą paść i jak na nie odpowiadać?

Witajcie, przyszli maturzyści. Jeśli tu jesteście, to prawdopodobnie czujecie ten charakterystyczny uścisk w żołądku na myśl o wejściu do sali na egzamin ustny. Jako nauczyciel, który od piętnastu lat przygotowuje uczniów do matury i wielokrotnie siedział w komisji, mogę Wam powiedzieć jedno: matura ustna z angielskiego to najbardziej przewidywalny i schematyczny egzamin, jaki możecie sobie wyobrazić.

Wielu moich uczniów boi się jej bardziej niż części pisemnej. Dlaczego? Bo nie ma czasu na zastanowienie, nie ma brudnopisu, nie ma gumki. Jest tylko „tu i teraz”. Ale chcę Wam dziś pokazać, że ten egzamin to nie jest przesłuchanie ani sprawdzian z wrodzonej elokwencji. To jest rozmowa. Rozmowa, która ma bardzo jasne zasady, a egzaminatorzy naprawdę chcą, żebyście zdali.

Prawdziwym celem CKE nie jest sprawdzenie, czy znacie 12 czasów gramatycznych (choć to pomaga), ale czy potraficie skutecznie się komunikować. Czy umiecie poprosić o informację, opisać obrazek, uzasadnić swoją opinię i zareagować na niespodziewane pytanie.

W tym kompletnym przewodniku rozłożymy na czynniki pierwsze każdy typ zadania. Pokażę Wam, jakie pytania naprawdę padają, jakich błędów unikać i jakie „złote zwroty” uratują Wam skórę, gdy w głowie pojawi się pustka. Moim celem jest, abyście weszli do tej sali nie ze strachem, ale z poczuciem kontroli i planem działania.

Anatomia egzaminu: Co Cię czeka w 15 minut?

Zanim przejdziemy do pytań, musicie zrozumieć pole bitwy. Cały egzamin ustny w Formule 2023 trwa około 15 minut i składa się z kilku stałych elementów. Kluczowe jest to, że po wylosowaniu zestawu macie chwilę (około minuty) na zapoznanie się z zadaniem 2 i 3.

Oto Wasz plan na ten kwadrans:

1. Rozmowa wstępna (Warm-up) (ok. 2 minuty)
   • To jest „rozgrzewka”. Egzaminator zadaje Wam kilka luźnych pytań, żeby przełamać lody i sprawdzić Wasz ogólny poziom.
   • Status: Ta część nie jest oceniana punktowo, ale jest kluczowa dla pierwszego wrażenia i Waszego „rozgadania się”.
2. Zadanie 1: Rozmowa z odgrywaniem roli (maks. 4 minuty)
   • Dostajecie scenariusz i cztery „kropki” (elementy), które musicie omówić. Wcielacie się w rolę (np. klienta, ucznia, kolegi).
   • Status: Oceniane.
3. Zadanie 2: Opis ilustracji i odpowiedzi na pytania (maks. 3 minuty)
   • Opisujecie obrazek, który widzicie, a następnie egzaminator zadaje Wam trzy pytania związane z jego tematyką.
   • Status: Oceniane.
4. Zadanie 3: Wypowiedź na podstawie materiału stymulującego (maks. 5 minut)
   • Dostajecie materiał (np. trzy plakaty, trzy opcje wycieczek) i macie wybrać jedną opcję, uzasadnić wybór i odrzucić pozostałe. Następnie egzaminator zadaje Wam dwa pogłębione pytania.
   • Status: Oceniane.

Co CKE ocenia w tych trzech zadaniach? Cztery rzeczy:

• Sprawność komunikacyjną: Czy realizujecie polecenia? Czy mówicie na temat?
• Zakres środków językowych: Czy Wasze słownictwo i gramatyka są różnorodne i bogate (na poziomie B1/B2)?
• Poprawność środków językowych: Czy robicie dużo błędów, które zakłócają komunikację?
• Wymowę i płynność: Czy mówicie w miarę płynnie i czy da się Was zrozumieć?

Zauważcie – nigdzie nie ma punktów za „brak stresu”. Stres jest normalny. Chodzi o to, by nie pozwolić mu Was sparaliżować.

Część 1: Rozmowa wstępna (Warm-up) – Jak przełamać lody?

To Wasza pierwsza interakcja. Nie jest oceniana, więc to idealny moment, żeby wziąć głęboki oddech, uśmiechnąć się i pokazać, że jesteście gotowi do rozmowy. Egzaminator nie chce Was tu „zagiąć”. Chce, żebyście poczuli się swobodnie.

Jakie pytania mogą paść?

To są typowe pytania „small talk”. Dotyczą Waszego życia, zainteresowań i opinii.

• How are you feeling today? Are you a bit stressed?
• What are your hobbies / interests? What do you like doing in your free time?
• Tell me something about your family / your best friend.
• What’s your favourite school subject? Why?
• What are your plans for the summer holidays?
• What are your plans for the future? What would you like to study?
• Why are you learning English? Do you think English is important nowadays?

Jak na nie odpowiadać? Złota zasada „Odpowiedź + 1”

To najważniejsza zasada całego egzaminu ustnego. Nigdy, przenigdy nie odpowiadajcie jednym słowem. To zabija rozmowę i pokazuje ubogi zakres języka.

Zasada „Odpowiedź + 1” polega na tym, że:

1. Odpowiadasz na pytanie.
2. Dodajesz jedno zdanie rozwinięcia (np. uzasadnienie, przykład, dodatkową informację).

Zobaczcie różnicę:

ŹLE (Tak nie robimy):

• Examiner: Do you like sports?
• You: Yes, I do.
• Examiner: (Cisza)… OK. What’s your favourite school subject?
• You: Maths.

DOBRZE (Tak budujemy rozmowę):

• Examiner: Do you like sports?
• You: Yes, I do. Actually, I’m a big fan of volleyball. I play with my friends almost every weekend because it’s a great way to relax.
• Examiner: Oh, that’s interesting! And what’s your favourite school subject?
• You: Definitely Maths. I know it’s unusual, but I really enjoy solving complex problems. I find it very logical and satisfying.

Czujecie różnicę? Druga odpowiedź jest pełna. Pokazuje słownictwo (fan of, relax, complex problems, logical, satisfying), pokazuje płynność i daje egzaminatorowi „haczyk” do ewentualnego kolejnego pytania. Stosujcie tę zasadę zawsze.

Zadanie 1: Rozmowa z odgrywaniem roli – Strategia na „4 kropki”

Tutaj zaczyna się ocenianie. Dostajecie scenariusz. Na przykład:

Jesteś na wakacjach w Londynie. Zgubiłeś portfel w metrze. Idziesz do biura rzeczy znalezionych. W rozmowie z pracownikiem (egzaminatorem) musisz poruszyć cztery kwestie:

• Opisać, co zgubiłeś.
• Podać okoliczności zgubienia.
• Zapytać o procedury biura.
• Zostawić swoje dane kontaktowe.

To jest zadanie na sprawność komunikacyjną. Musicie osiągnąć cel (zgłosić zgubę) i „odhaczyć” wszystkie cztery kropki.

Jak na nie odpowiadać? Technika „Otwarcie-Rozwinięcie-Zamknięcie”

1. Otwarcie (Zawsze zaczynasz TY!)

To kluczowe. Nie czekajcie, aż egzaminator coś powie. To Wy jesteście klientem/uczniem/kolegą, który przychodzi z jakąś sprawą.

• Excuse me, I’m afraid I have a problem. I think I lost my wallet.
• Hi, could you help me? I’m looking for…
• I’d like to talk to you about our project…

2. Rozwinięcie (Pilnowanie „kropek”)

Musicie płynnie nawigować rozmową, żeby poruszyć wszystkie cztery tematy. Używajcie zwrotów łączących (discourse markers), aby rozmowa była logiczna.

• Examiner: Oh, I’m sorry to hear that. What did the wallet look like?
• You (Kropka 1): It was a small, brown leather wallet. There was some cash inside, about 20 pounds, and my credit card.
• Examiner: I see. Where exactly did you lose it?
• You (Kropka 2): Well, I think I left it on the Metropolitan line train. I was travelling from Baker Street at around 10 AM. When I got off, I realised it was gone.
• Examiner: Understood.
• You (Kropka 3 – przejmujesz inicjatywę): Could you tell me what the procedure is now? Do you call people if something is found?
• Examiner: Yes, we register all lost items. We will need your contact details.
• You (Kropka 4): Of course. My name is… and my phone number is… Should I call you tomorrow to check?

Pułapka CKE:

Najczęstszy błąd to pominięcie jednej z kropek. Egzaminator będzie próbował Wam pomóc, jeśli widzi, że o czymś zapominacie (np. Is there anything else you’d like to ask?), ale musicie być czujni. Drugi błąd to odpowiadanie na kropki zbyt krótko (znów: zasada „Odpowiedź + 1”!).

3. Zamknięcie

Kiedy czujecie, że wszystkie kropki są omówione, grzecznie zakończcie rozmowę.

• Thank you very much for your help. You’ve been very kind.
• OK, so I think we’ve agreed on everything. Thanks.
• Great, I’ll call you tomorrow then. Goodbye.

Zadanie 2: Opis ilustracji i pytania – Więcej niż „widzę na obrazku”

To klasyk. Dostajecie jeden obrazek. Zadanie składa się z dwóch części: Waszego opisu i trzech pytań od egzaminatora.

Część A: Jak opisać obrazek (Strategia „Od ogółu do szczegółu”)

Macie około minuty na opis. Nie improwizujcie. Zawsze trzymajcie się tego schematu:

1. Ogólne wrażenie (Kto/Co/Gdzie?): Zacznij od jednego zdania, które podsumowuje, co jest głównym tematem zdjęcia.
   • This picture shows a group of young people in a park.
   • In the picture, I can see a family eating dinner together.
2. Szczegółowy opis (Co robią?): Przejdź do akcji. Tutaj króluje czas Present Continuous (is doing / are doing).
   • They are sitting on a blanket on the grass. One girl is playing the guitar, and the others are listening and laughing. They are wearing casual clothes, like T-shirts and jeans.
3. Tło i otoczenie (Co jest z tyłu/z boku?): Opisz, co widzisz za głównymi postaciami.
   • In the background, there are many tall trees and it looks like a sunny day. On the left, I can see a bicycle leaning against a tree.
4. Interpretacja i atmosfera (Jak się czują? Twoja opinia): To jest krok „premium”, który pokazuje, że potrafisz interpretować, a nie tylko opisywać.
   • The people look very happy and relaxed. I think they are enjoying their free time together. The atmosphere in the picture is very positive and peaceful.

Błąd kardynalny: Mówienie „on the picture”. Zawsze mówimy „IN the picture”.

Część B: Trzy pytania egzaminatora

Gdy skończycie opis, egzaminator zada trzy pytania.

Pytanie 1 (Do obrazka):

To pytanie jest zawsze związane z obrazkiem i pyta o Waszą opinię lub interpretację. Zaczyna się od „Why…?” lub „Do you think…?”.

• Why do you think the people are laughing?
• Do you think these people are good friends? Why?
• What do you think they were doing before the picture was taken?

Pytania 2 i 3 (Do tematu):

Te pytania odchodzą od obrazka i dotyczą tematu ogólnego (np. jeśli na obrazku byli przyjaciele, tematem jest „Przyjaźń” lub „Relacje”).

• Pytanie 2: What qualities do you look for in a good friend?
• Pytanie 3: Do you prefer spending time with friends or with your family? Why?

Jak odpowiadać na te pytania? Metoda PEEL

Na pytania 2 i 3 nie da się odpowiedzieć jednym zdaniem. To są mini-rozprawki ustne. Aby Wasza odpowiedź była pełna, logiczna i bogata, stosujcie metodę PEEL (Point, Explain, Example, Link).

P (Point): Daj bezpośrednią odpowiedź na pytanie. Twoje zdanie.

• In my opinion, the most important quality in a friend is honesty.E (Explain): Wyjaśnij, dlaczego tak myślisz.
• …because you need to be able to trust the people you are close to. If a friend isn’t honest, you can’t build a strong relationship.E (Example): Podaj przykład (z życia, ogólny).
• …For example, if I have a problem, I want my friend to tell me the truth, even if it’s difficult, not just what I want to hear.L (Link): (Opcjonalne, ale mocne) Podsumuj swoją myśl.
• …So, that’s why I believe honesty is the foundation of any real friendship.

Nie musicie stosować PEEL co do litery, ale ten schemat (Opinia -> Uzasadnienie -> Przykład) gwarantuje, że Wasza odpowiedź będzie wyczerpująca i zdobędziecie maksymalną liczbę punktów za zakres.

Zadanie 3: Materiał stymulujący – Sztuka wyboru i uzasadniania

To jest, moim zdaniem, najciekawsze, ale i najtrudniejsze zadanie. Dostajecie materiał stymulujący – np. trzy plakaty promujące różne wydarzenia, trzy opcje wycieczki szkolnej, trzy pomysły na prezent.

Zadanie ma dwie części:

1. Wybrać jedną opcję i uzasadnić swój wybór, a także odrzucić pozostałe.
2. Odpowiedzieć na dwa pogłębione pytania egzaminatora.

Część A: Jak wybrać i uzasadnić? (Struktura 4 kroków)

Tu także kluczowy jest schemat. Nie możecie po prostu powiedzieć „Wybieram B, bo jest fajne”.

Przykład: Masz trzy plakaty promujące szkolny wolontariat (A – pomoc w schronisku, B – sprzątanie lasu, C – pomoc starszym osobom).

Krok 1. Stwierdzenie wyboru:

• After looking at all the options, I would choose option C, which is about helping elderly people.

Krok 2. Uzasadnienie wyboru (Argumenty ZA):

• I think this is the best choice for two main reasons. First of all, I believe it’s the most rewarding. You can really make a difference in someone’s life, and I think older people often feel lonely, so visiting them would be very valuable. Secondly, you can learn a lot from them, for example, about history or life in general.

Krok 3. Odrzucenie reszty (Argumenty PRZECIW):

To jest absolutnie kluczowe – musicie powiedzieć, dlaczego odrzucacie każdą z pozostałych opcji.

• I wouldn’t choose option A, helping at an animal shelter, because, to be honest, I’m a bit afraid of big dogs, so I wouldn’t feel comfortable.
• As for option B, cleaning the forest, I think it’s important, but it seems like a one-time event. Option C feels like a long-term commitment where you can build real relationships.

Krok 4. Podsumowanie (Opcjonalne, ale eleganckie):

• That’s why, all things considered, option C seems like the most meaningful choice for me.

Część B: Dwa pogłębione pytania

Podobnie jak przy obrazku, egzaminator zada Wam teraz dwa pytania związane z tematem ogólnym (w naszym przykładzie: „Wolontariat”, „Pomoc innym”). Te pytania są często bardziej abstrakcyjne.

• Pytanie 1: Do you think young people in Poland are willing to help others? Why / Why not?
• Pytanie 2: What are the benefits of volunteering, apart from helping others? (Co zyskuje sam wolontariusz?)

Jak na nie odpowiadać?

Znowu – Metoda PEEL (Point -> Explain -> Example). To są pytania o Waszą opinię, więc nie ma „złych” odpowiedzi, o ile są dobrze uzasadnione.

• Q: What are the benefits of volunteering?
• (P) In my opinion, the biggest benefit for the volunteer is gaining new skills and experience.
• (E) When you volunteer, you often have to work in a team, manage your time, and solve unexpected problems. These are „soft skills” that are incredibly valuable.
• (E) For example, my friend who volunteered at a music festival learned how to organize events, which helped her get her first job.
• (L) So, it’s not just about altruism; it’s also a great investment in yourself.

„Złote zwroty”, które ratują życie (Twój Survival Kit)

Co zrobić, gdy masz pustkę w głowie? Albo gdy nie zrozumiałeś pytania? Zakuć te zwroty. To jest Wasz „zestaw przetrwania”, który pokazuje, że nawet pod presją potraficie zarządzać rozmową.

Gdy szukasz słowa lub zyskać na czasie:

• Well… (chwila przerwy)
• That’s an interesting question…
• Let me think about it for a second…
• How can I put this… (Jakby to ująć…)
• The word just escaped me, but I mean… (Uciekło mi słowo, ale chodzi mi o…)

Gdy nie zrozumiałeś pytania (NIGDY nie udawaj, że rozumiesz!):

• I’m sorry, could you repeat the question, please? (Najbezpieczniejsza opcja)
• I’m afraid I didn’t quite catch that. Could you say it again?
• Could you rephrase that, please? (Czy może Pan/Pani przeformułować pytanie?)
• I’m not sure I follow you. Do you mean…? (Nie jestem pewien, czy nadążam. Czy chodzi o…?)
• Prośba o powtórzenie to NIE jest błąd! Błędem jest odpowiadanie nie na temat.

Gdy wyrażasz opinię (Kluczowe w zad. 2 i 3):

• In my opinion…
• I believe that… / I think that…
• As I see it… (Z mojego punktu widzenia…)
• To be honest… / Personally…
• It seems to me that… (Wydaje mi się, że…)

Gdy uzasadniasz i podajesz przykłady:

• …because…
• The main reason is that…
• First of all… Secondly… Finally…
• For example… / For instance…
• A good example of this is…

Gdy się zgadzasz / nie zgadzasz:

• I totally agree.
• That’s a very good point.
• I see what you mean, but… (Rozumiem, o co chodzi, ale…)
• I’m afraid I disagree because… (Obawiam się, że się nie zgadzam, ponieważ…)
• I see it a bit differently.

Najważniejsze wnioski (Twoja checklista przed wejściem)

Jeśli macie zapamiętać tylko kilka rzeczy z tego artykułu, niech to będzie ta lista.

• To rozmowa, nie przesłuchanie. Egzaminatorzy to też ludzie. Uśmiechajcie się, bądźcie uprzejmi (Thank you, Excuse me). To naprawdę pomaga.
• NIGDY nie odpowiadaj jednym słowem. Zawsze stosuj zasadę „Odpowiedź + 1” (Odpowiedź + uzasadnienie lub przykład).
• Zaczynaj zadanie 1 (role-play). To Ty inicjujesz rozmowę, nie czekaj na egzaminatora.
• Pilnuj „kropek”. W zadaniu 1 musisz „odhaczyć” wszystkie cztery elementy.
• Opis obrazka (zad. 2) ma schemat: Ogół (Kto/Co/Gdzie) -> Szczegół (Co robią? – Present Continuous) -> Tło -> Interpretacja (Co czują?). I mówimy „IN the picture”.
• W zadaniu 3 (wybór) musisz odrzucić pozostałe opcje. Nie wystarczy tylko uzasadnić swój wybór.
• Stosuj metodę PEEL (Point, Explain, Example) do wszystkich otwartych pytań o opinię (w zad. 2 i 3).
• Przygotuj swój „Survival Kit”. Naucz się na pamięć zwrotów na zyskanie czasu i prośbę o powtórzenie.
• Nie bój się prosić o powtórzenie. Lepiej poprosić, niż odpowiedzieć od rzeczy.
• Mów! Nawet jeśli robisz błędy, mów. Egzaminator ocenia komunikację. Milczenie to zero punktów. Mówienie z błędami to wciąż punkty za komunikację i zakres.