Czasy na E8 Angielski: Present Perfect vs. Past Simple

Na egzaminie E8 z angielskiego jest jeden temat gramatyczny, który pojawia się niemal zawsze i sprawia najwięcej problemów: różnica między czasem Past Simple a Present Perfect. Dlaczego „I saw” to co innego niż „I have seen”? Kiedy używać „ago”, a kiedy „for” lub „since”?

To pytania, które decydują o cennych punktach, zwłaszcza w zadaniach na transformacje i tłumaczenie fragmentów. W tym artykule przeanalizujemy oba te czasy krok po kroku. Bez zbędnego teoretyzowania – skupimy się na tym, co jest Wam realnie potrzebne na egzaminie.

Część 1: Czas Past Simple (Przeszły Prosty) – „Reporter”

Pomyślcie o czasie Past Simple jak o reporterze opowiadającym historię. Jego najważniejsze pytanie to: „KIEDY?”. Czas ten opisuje czynności, które zaczęły się i zakończyły w określonym momencie w przeszłości. Są „zamknięte” i nie mają bezpośredniego wpływu na teraźniejszość.

Kiedy używamy Past Simple?

• Gdy mówimy o czynności zakończonej w przeszłości i podajemy, kiedy to się stało.
• Gdy opowiadamy historię lub opisujemy serię wydarzeń, jedno po drugim (narracja).
• Gdy mówimy o faktach lub stanach z przeszłości, które już nie są aktualne (np. I lived in Warsaw for 5 years. – ale już tam nie mieszkam).

„Słówka-klucze” (Określniki czasu) dla Past Simple

Jeśli widzisz w zdaniu te słowa, to na 99% musisz użyć Past Simple:

• yesterday (wczoraj)
• last week / month / year / Monday (w zeszłym tygodniu / miesiącu / roku / poniedziałek)
• … ago (np. two days ago, five years ago)
• in … (np. in 2010, in the 19th century)
• when I was a child… (kiedy byłem dzieckiem…)

Jak budujemy Past Simple?

To czas, w którym musicie pamiętać o słynnej „drugiej formie” (V2) z tabelki czasowników nieregularnych.

• Twierdzenie (+):
  • Czasowniki regularne: dodajemy -ed (np. watch -> watched)
  • Czasowniki nieregularne: używamy II formy (np. go -> went, see -> saw)
• Przeczenie (-):
  • Używamy operatora didn’t (did not) + bezokolicznika (podstawowej formy czasownika).
  • I didn’t go… (NIE: I didn’t went)
  • She didn’t like…
• Pytanie (?):
  • Używamy operatora Did + osoba + bezokolicznik.
  • Did you go…?
  • Did she like…?

Część 2: Czas Present Perfect (Teraźniejszy Dokonany) – „Most”

Present Perfect to czas, który sprawia najwięcej problemów, bo nie ma idealnego odpowiednika w języku polskim. Pomyślcie o nim jak o moście łączącym przeszłość z teraźniejszością. Opisuje czynności, które wydarzyły się w przeszłości, ale ich SKUTEK lub REZULTAT jest ważny TERAZ.

W tym czasie pytanie „KIEDY?” jest nieważne. Ważne jest „CO?” (co się stało i jaki to ma wpływ na teraz) lub „JAK DŁUGO?” (jak długo coś trwa).

Kiedy używamy Present Perfect?

• Gdy mówimy o naszych doświadczeniach życiowych (czy kiedykolwiek coś robiliśmy – nie jest ważne kiedy, tylko czy w ogóle).
• Gdy mówimy o czynności, która właśnie się zakończyła (i widzimy jej skutek).
• Gdy mówimy o czynności, która zaczęła się w przeszłości i trwa do teraz.
• Gdy mówimy o czynności, która wydarzyła się w „niezakończonym” okresie czasu (np. dzisiaj, w tym tygodniu).

„Słówka-klucze” (Określniki czasu) dla Present Perfect 🔑

Te słowa to sygnał, że prawdopodobnie potrzebujesz Present Perfect:

• just (właśnie): I have just finished.
• already (już – w twierdzeniach): I have already seen this film.
• yet (jeszcze – w pytaniach i przeczeniach): Have you finished yet? / I haven’t finished yet.
• ever (kiedykolwiek – w pytaniach): Have you ever been to London?
• never (nigdy): I have never tried sushi.
• for (przez – określa długość trwania): I have lived here for ten years. (i nadal mieszkam)
• since (od – określa moment rozpoczęcia): I have lived here since 2014. (i nadal mieszkam)
• today, this week/month/year (gdy te okresy jeszcze trwają): I have drunk two cups of coffee today. (dzień się jeszcze nie skończył)

Jak budujemy Present Perfect?

Kluczem jest operator „mieć” (have/has) oraz „trzecia forma” (V3) czasownika.

• Twierdzenie (+):
  • Osoba + have / has + III forma (lub -ed dla regularnych).
  • I / You / We / They have seen…
  • He / She / It has finished…
• Przeczenie (-):
  • Osoba + haven’t / hasn’t + III forma.
  • I haven’t seen…
  • She hasn’t finished…
• Pytanie (?):
  • Have / Has + osoba + III forma.
  • Have you seen…?
  • Has she finished…?

Część 3: Past Simple vs. Present Perfect – Kluczowa Różnica na E8

To jest serce całego zagadnienia. Egzamin testuje, czy rozumiecie RÓŻNICĘ. Zasada jest prosta:

PAST SIMPLE = WAŻNE KIEDY (czynność zamknięta w przeszłości)
PRESENT PERFECT = WAŻNY SKUTEK/DOŚWIADCZENIE (czynność ma związek z teraźniejszością)

Spójrzcie na te przykłady. To są typowe sytuacje z zadań egzaminacyjnych.

Przykład 1: Zgubione klucze

• I lost my keys yesterday. (Past Simple)
  • Co to znaczy? Opowiadam historię o wczorajszym dniu. Może je potem znalazłem, a może nie – to nie jest istotne. Ważne, że stało się to „yesterday”.
• I have lost my keys. (Present Perfect)
  • Co to znaczy? Mówię o teraźniejszym problemie. Skutek jest TERAZ: nie mogę wejść do domu. Nie jest ważne, czy zgubiłem je 5 minut temu, czy 5 godzin temu. Ważne, że teraz ich nie mam.

Przykład 2: Odwiedziny w Berlinie

• I went to Berlin in 2020. (Past Simple)
  • Co to znaczy? Raportuję fakt z przeszłości. Podaję datę („in 2020”).
• I have been to Berlin. (Present Perfect)
  • Co to znaczy? Mówię o swoim doświadczeniu życiowym. Mam to „odhaczone” na liście. Nie jest ważne, KIEDY tam byłem. Ważne, że „byłem tam kiedykolwiek”. (Klasyczne użycie z „ever/never”).

Przykład 3: Złamana noga

• He broke his leg last year. (Past Simple)
  • Co to znaczy? Opowiadam o wydarzeniu z zeszłego roku. Noga jest już dawno zdrowa.
• He has broken his leg. (Present Perfect)
  • Co to znaczy? Mówię o aktualnej sytuacji. Skutek TERAZ: on leży w szpitalu, ma gips, nie może grać w piłkę.

Porównanie w tabeli

Część 4: AGO vs. FOR / SINCE (Pewniak na transformacje E8)

To jest jedno z najczęstszych zadań na transformacje lub tłumaczenie fragmentów. Chodzi o wyrażenie, jak długo coś trwa lub kiedy się zaczęło.

AGO (Past Simple)

Słówko ago (temu) oznacza punkt w przeszłości, kiedy coś się ZACZĘŁO (lub wydarzyło). Używamy go ZAWSZE z czasem Past Simple.

• I started this school three years ago. (Zacząłem tę szkołę trzy lata temu.)
• He moved to this city ago. (On przeprowadził się… dwa miesiące temu.)

FOR / SINCE (Present Perfect)

Tych słówek używamy z czasem Present Perfect, gdy czynność zaczęła się w przeszłości i TRWA DO TERAZ.

• FOR (przez) + OKRES CZASU (jak długo?)
  • for three years (przez trzy lata)
  • for two months (przez dwa miesiące)
  • for a long time (przez długi czas)
• SINCE (od) + MOMENT ROZPOCZĘCIA (odkąd?)
  • since 2021 (od 2021)
  • since Monday (od poniedziałku)
  • since I was a child (odkąd byłem dzieckiem)

Typowa Transformacja E8

Egzaminatorzy uwielbiają kazać Wam przekształcić zdanie z Past Simple (ago) na zdanie z Present Perfect (for/since).

Zdanie 1 (Past Simple): I bought this bike two years ago. (Kupiłem ten rower dwa lata temu.)

Zdanie 2 (Present Perfect): I have had this bike for two years. (Mam ten rower od dwóch lat.)

Zdanie 1 (Past Simple): She started learning German in 2020. (Ona zaczęła się uczyć niemieckiego w 2020.)

Zdanie 2 (Present Perfect): She has learnt German since 2020. (Ona uczy się niemieckiego od 2020.)

Jak to ogarnąć na egzaminie?

1. Szukaj „słówek-kluczy”. Jeśli widzisz yesterday lub …ago, to prawie na pewno Past Simple. Jeśli widzisz just, ever, never, for, since, yet – to Present Perfect.
2. Jeśli nie ma słówka-klucza, patrz na kontekst.
   • Czy to opowieść o czymś, co się skończyło? -> Past Simple.
   • Czy to informacja o skutku, który jest ważny TERAZ? -> Present Perfect.
3. Naucz się II i III formy czasowników nieregularnych. Bez tego ani rusz. Zrób listę 20-30 najważniejszych (go-went-gone, see-saw-seen, do-did-done, buy-bought-bought, take-took-taken, write-wrote-written…) i powtarzaj je codziennie.

Mam nadzieję, że to zestawienie pomogło Wam uporządkować wiedzę. Te dwa czasy są logiczne – wystarczy tylko zrozumieć ich główny cel. Powodzenia!