Lektury na Egzamin Ósmoklasisty. Streszczenia: szybka powtórka

Zbliża się egzamin ósmoklasisty i panikujesz na myśl o lekturach obowiązkowych? Nie jesteś jedyny. Statystyki pokazują, że ponad 70% ósmoklasiów czuje stres związany z koniecznością opanowania wszystkich wymaganych utworów. Dobra wiadomość jest taka, że z odpowiednim przygotowaniem i sprytną strategią powtórek, możesz opanować wszystkie lektury i czuć się pewnie na egzaminie.

Od roku 2025 lista lektur obowiązkowych znacznie się rozszerzyła – teraz obejmuje utwory z klas IV-VIII. To oznacza więcej materiału do opanowania, ale też większy wybór utworów, do których możesz się odwołać w wypracowaniu. Po przeczytaniu tego artykułu będziesz wiedział dokładnie, jakie lektury musisz znać, jak skutecznie je powtórzyć i w jaki sposób wykorzystać je na egzaminie.

Aktualna lista lektur obowiązkowych na egzamin ósmoklasisty

Lektury z klas IV-VI (pozycje książkowe poznawane w całości)

Ważna informacja: W latach 2024/2025 i 2025/2026 zadania dotyczące lektur z klas IV-VI będą odnosić się tylko do fragmentów umieszczonych w arkuszu, nie będzie sprawdzana znajomość całego utworu.

• Jan Brzechwa – „Akademia Pana Kleksa”
• Janusz Christa – „Kajko i Kokosz. Szkoła latania” (komiks)
• Clive Staples Lewis – „Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara szafa”
• Ferenc Molnár – „Chłopcy z Placu Broni”
• J.R.R. Tolkien – „Hobbit, czyli tam i z powrotem”

Lektury z klas VII-VIII (pozycje książkowe poznawane w całości)

• Charles Dickens – „Opowieść wigilijna”
• Aleksander Fredro – „Zemsta”
• Aleksander Kamiński – „Kamienie na szaniec”
• Adam Mickiewicz – „Dziady część II”
• Antoine de Saint-Exupéry – „Mały Książę”
• Juliusz Słowacki – „Balladyna”

Utwory literackie poznawane we fragmentach i utwory poetyckie

• Jan Kochanowski – wybór fraszek, wybrana pieśń, treny VII i VIII
• Adam Mickiewicz – „Reduta Ordona”, „Świtezianka”, „Pan Tadeusz” (księgi: I, II, IV, X, XI, XII)
• Sławomir Mrożek – „Artysta”
• Henryk Sienkiewicz – „Latarnik”, „Quo vadis” (fragmenty)
• Stefan Żeromski – „Syzyfowe prace” (fragmenty)

Krótkie streszczenia lektur z klas IV-VI – szybka powtórka

„Akademia Pana Kleksa” – Jan Brzechwa

Bohater główny: Dwunastoletni Adam Niezgódka (Adaś), uczeń niezwykłej szkoły.

Fabuła w pigułce: Adaś, który ma problemy w normalnej szkole, trafia do magicznej Akademii Pana Kleksa przy ulicy Czekoladowej. W szkole uczą się tylko chłopcy, których imiona zaczynają się na literę „A”. Pan Kleks to ekscentryczny nauczyciel z piegami, które zdejmuje na noc. Szkoła otoczona jest parkiem z drzwiami prowadzącymi do różnych bajek. Uczniowie uczą się w nietypowy sposób – przędzą litery, powiększają potrawy pompką, a za karę noszą żółty krawat w zielone grochy.

Kluczowe motywy: Siła wyobraźni, nietypowe metody edukacji, przyjaźń, magia w codzienności, akceptacja odmienności.

„Kajko i Kokosz. Szkoła latania” – Janusz Christa

Bohaterowie: Mirmił (kasztelan), Kajko i Kokosz (jego wojowie), Hegemon (przywódca zbójcerzy), Łamignat (zbójnik) i Jaga (czarownica).

Fabuła w pigułce: Hegemon chce wywabić Mirmiła, Kajka i Kokosza z grodu, więc przekonuje kasztelana do nauki latania. Mirmił najpierw uczy się u Jagi (ciotki Kokosza), co kończy się katastrofą i zniszczeniem jej domu. Następnie wyrusza do Wyższej Szkoły Latania na Łysej Górze. W międzyczasie zbójcerze atakują gród, ale są odpierani przez mieszkańców. Po powrocie Mirmił, Kajko i Kokosz pokonują zbójców za pomocą latającego pnia drzewa.

Kluczowe motywy: Przyjaźń, lojalność, spryt kontra siła, obrona ojczyzny, humor w trudnych sytuacjach.

„Chłopcy z Placu Broni” – Ferenc Molnár

Bohaterowie: Erno Nemeczek (najmniejszy chłopiec w grupie), Janosz Boka (przywódca chłopców z Placu Broni), Feri Acz (przywódca Czerwonych Koszul), Deżo Gereb (zdrajca).

Fabuła w pigułce: W Budapeszcie w 1889 roku rywalizują dwie grupy chłopców: z Placu Broni (czerwono-zielone czapki) i Czerwone Koszule. Nemeczek, jedyny szeregowiec w grupie, odkrywa zdradę Gereba i planuje wroga. Podczas wojny o Plac Broni zostaje schwytany przez przeciwników i brutalnie potraktowany. Umiera w wyniku obrażeń, ale jego poświęcenie pozwala uratować plac dla kolegów.

Kluczowe motywy: Przyjaźń, lojalność, poświęcenie dla grupy, dojrzewanie przez cierpienie, konflikt honor-życie.

„Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara szafa” – C.S. Lewis

Bohaterowie: Czworo rodzeństwa Pevensie – Piotr, Zuzanna, Edmund i Łucja; Aslan (lew, prawowity władca Narnii), Biała Czarownica, faun Tumnus.

Fabuła w pigułce: Podczas II wojny światowej dzieci trafiają do domu profesora na wsi. Łucja odkrywa, że stara szafa prowadzi do magicznej Narnii, gdzie panuje wieczna zima bez Bożego Narodzenia (czary Białej Czarownicy). Edmund zdradza rodzeństwo Czarownicy, ale dzieci z pomocą Aslana walczą o wolność Narnii. Aslan poświęca życie za Edmunda, ale zmartwychwstaje i pokonuje Czarownicę. Dzieci zostają królami i królowymi Narnii.

Kluczowe motywy: Dobro versus zło, poświęcenie i odkupienie, dojrzewanie przez próby, siła przyjaźni rodzeńskiej.

„Hobbit, czyli tam i z powrotem” – J.R.R. Tolkien

Bohaterowie: Bilbo Baggins (hobbit), Gandalf (czarodziej), Thorin Dębowa Tarcza i dwunastu krasnoludów, smok Smaug.

Fabuła w pigułce: Spokojny hobbit Bilbo zostaje wciągnięty przez Gandalfa w wyprawę krasnoludów do Samotnej Góry, by odzyskać skarby zagrabione przez smoka Smauga. Podczas podróży grupa spotyka trolle, gobliny, wilki, elfy i orły. Bilbo znajduje magiczny pierścień, który czyni go niewidzialnym. Ostatecznie smok zostaje zabity przez łucznika Barda, ale o skarby toczą się walki między różnymi ludami. Kończy je Bitwa Pięciu Armii.

Kluczowe motywy: Odwaga ukryta w zwykłym człowieku, przyjaźń, żądza bogactw jako źródło zła, dom jako najważniejsza wartość.

„Opowieść wigilijna” – Charles Dickens

Bohaterowie: Ebenezer Scrooge (skąpy kupiec), Bob Cratchit (jego pracownik), Mały Tim (chory syn Boba), trzy duchy świąt.

Fabuła w pigułce: Skąpy i nieczuły Scrooge nienawidzi Bożego Narodzenia i źle traktuje pracowników. W Wigilię odwiedza go duch zmarłego wspólnika Marleya, który zapowiada wizytę trzech duchów. Duch Przeszłości pokazuje Scrooge’owi jego młodość i utracone szczęście. Duch Teraźniejszości ukazuje radość świętujących ludzi, w tym rodzinę biednego Boba. Duch Przyszłości przedstawia własną śmierć Scrooge’a i los Małego Tima. Wstrząśnięty Scrooge przemienia się w dobrego człowieka.

Kluczowe motywy: Przemiana duchowa, siła miłości i dobroci, wartość rodziny, krytyka materializmu.

Streszczenia lektur z klas VII-VIII – szczegółowa powtórka

„Kamienie na szaniec” – Aleksander Kamiński

Bohaterowie: Trójka przyjaciół harcerzy – Alek (Aleksy Dawidowski), Rudy (Jan Bytnar) i Zośka (Tadeusz Zawadzki), należących do drużyny „Buki”.

Fabuła w pigułce: Historia trzech warszawskich harcerzy podczas II wojny światowej. Chłopcy rozpoczynają walkę z okupantem od kolportażu prasy podziemnej, by stopniowo angażować się w coraz poważniejsze akcje sabotażowe. Uczestniczą w akcji pod Arsenałem, gdzie giną Alek i Rudy. Zośka kontynuuje walkę, ale ostatecznie także ginie w getcie warszawskim.

Kluczowe motywy: Przyjaźń, patriotyzm, poświęcenie dla ojczyzny, dojrzewanie w czasie wojny, heroizm codzienności.

„Zemsta” – Aleksander Fredro

Bohaterowie: Cześnik Raptusiewicz i Rejent Milczek (zwaśnieni właściciele zamku), Klara (bratanica Cześnika) i Wacław (syn Rejenta) – zakochana para, Papkin (szlachcic na utrzymaniu Cześnika), Podstolina (opiekunka Klary).

Fabuła w pigułce: Dwaj zwaśnieni szlachcice dzielą zamek murem i planują zemstę. Cześnik chce poślubić Podstolinę, podczas gdy jego bratanica Klara kocha Wacława – syna znienawidzonego Rejenta. Konflikt osiąga szczyt podczas naprawy muru, ale miłość młodych ostatecznie doprowadza do pojednania skłóconych sąsiadów.

Kluczowe motywy: Miłość ponad podziałami, śmieszność ludzkich wad, konflikt pokoleń, siła uczuć prawdziwych.

„Mały Książę” – Antoine de Saint-Exupéry

Bohaterowie: Mały Książę (chłopiec z asteroidy B-612), Pilot (narrator), Róża (ukochana Małego Księcia), Lis (nauczyciel przyjaźni).

Fabuła w pigułce: Pilot rozbija się na Saharze i spotyka tajemniczego chłopca z małej planety. Mały Książę opowiada o swojej podróży po różnych asteroidach, gdzie spotkał dziwnych dorosłych: króla bez poddanych, próżnego, pijaka, biznesmena liczącego gwiazdy. Na Ziemi poznaje lisa, który uczy go, że „oswoić” oznacza stworzyć więzi. Chłopiec wraca na swoją planetę do ukochanej Róży.

Kluczowe motywy: Przyjaźń, miłość, krytyka świata dorosłych, wartość prostych rzeczy, odpowiedzialność za innych.

„Dziady część II” – Adam Mickiewicz

Bohaterowie: Guślarz (przewodnik obrzędu), duchy zmarłych, żywe osoby uczestniczące w obrzędzie.

Fabuła w pigułce: Obrzęd zaduszny w wieczór listopadowy, podczas którego żywi przywołują dusze zmarłych. Pojawiają się różne duchy: dziecka, dziewczyny, młodzieńca i innych, które opowiadają o swoich losach i pragnieniach. Obrzęd ma na celu pomoc duszom w znalezieniu spokoju.

Kluczowe motywy: Związek między światem żywych i umarłych, tradycje ludowe, cierpienie i pragnienie zbawienia.

„Balladyna” – Juliusz Słowacki

Bohaterowie: Balladyna i Alina (siostry), Kirkor (wojewoda), Kostryn (rycerz zakochany w Alinie), Grabiec (zbójnik).

Fabuła w pigułce: Dwie siostry-pasterki biorą udział w konkursie na zbieranie malin, którego zwycięzczyni zostanie żoną księcia. Balladyna zabija siostrę Alinę, by wygrać, a następnie poślubić Kirkora. Jej zbrodnie prowadzą do kolejnych mordów i ostatecznej katastrofy – zostaje zabita przez grom zesłany przez bogów.

Kluczowe motywy: Zgubna żądza władzy, bratobójstwo, kara za zbrodnie, walka dobra ze złem.

Streszczenia utworów poetyckich – kluczowe dla egzaminu

Wybrane fraszki Jana Kochanowskiego

„Na lipę”: Drzewo (lipa) zaprasza gościa, by usiadł w jej cieniu. To pochwała prostego życia z naturą, z dala od bogactw i pretensji.

„Na zdrowie”: Apostrofa do zdrowia – poeta podkreśla, że ludzie doceniają zdrowie dopiero po jego utracie. „Szlachetne zdrowie, nikt się nie dowie, jako smakujesz, aż się zepsujesz”.

„Na dom w Czarnolesie”: Modlitwa do Boga o błogosławieństwo dla domu poety. Prośba o zdrowie, czyste sumienie, dostatek i spokojną starość.

„O żywocie ludzkim”: Refleksja nad przemijaniem życia – wszystko jest ulotne: uroda, bogactwo, sława. Człowiek porównany do aktora grającego różne role.

Kluczowe motywy fraszek: Mądrość życiowa, umiarkowanie, związek z naturą, przemijanie, krytyka ludzkich wad.

„Reduta Ordona” – Adam Mickiewicz

Bohaterowie: Julian Konstanty Ordon (dowódca reduty), adiutant (narrator), generał.

Fabuła w pigułce: Adiutant opowiada o obronie warszawskiej reduty podczas powstania listopadowego (6 września 1831). Polacy z 6 działami walczą przeciw 200 rosyjskim armatom. Gdy sytuacja staje się beznadziejna, Ordon skacze do lochów z zapalonym ładunkiem i wysadza redutę wraz z sobą i wrogami.

Kluczowe motywy: Patriotyzm, heroizm, poświęcenie dla ojczyzny, nierówna walka, chwała męczeńskiej śmierci.

„Świtezianka” – Adam Mickiewicz

Bohaterowie: Strzelec (młody myśliwy), Świtezianka (tajemnicza dziewczyna z jeziora).

Fabuła w pigułce: Młody strzelec co noc spotyka się z tajemniczą dziewczyną nad jeziorem Świteź. Prosi ją, by została z nim i zamieszkała w jego chacie. Dziewczyna żąda przysięgi wierności. Gdy odchodzi, strzelec widzi piękną nimfę w jeziorze i zauroczony biegnie do niej, zapominając o przysiędze. Okazuje się, że nimfa to jego ukochana, która go sprawdzała. Za złamanie przysięgi oboje zostają pochłonięci przez jezioro, a strzelec zamieniony w modrzew.

Kluczowe motywy: Wierność w miłości, kara za zdradę, elementy fantastyczne, ludowe wierzenia, sprawiedliwość nadprzyrodzona.

Strategiczne podejście do powtórki lektur przed egzaminem

Metoda 3-2-1: Skuteczny system powtórek

Z mojego doświadczenia nauczycielskiego wynika, że uczniowie osiągają najlepsze rezultaty, stosując metodę 3-2-1:

• 3 tygodnie przed egzaminem: Przeczytaj wszystkie streszczenia i sporządź notki z najważniejszymi motywami
• 2 tygodnie przed egzaminem: Przećwicz pisanie przykładowych rozprawek z odwołaniem do lektur
• 1 tydzień przed egzaminem: Powtórz tylko najważniejsze informacje z każdej lektury

Tworzenie kart powtórkowych dla każdej lektury

Przygotuj dla każdej lektury kartę zawierającą:

Podstawowe informacje:

• Autor i tytuł
• Główni bohaterowie (maksymalnie 3-4 najważniejszych)
• 3 zdania streszczenia
• 2-3 kluczowe motywy literackie

Przykład karty dla „Zemsty”:

• Autor: Aleksander Fredro
• Bohaterowie: Cześnik, Rejent, Klara, Wacław, Papkin
• Streszczenie: Dwaj zwaśnieni szlachcice planują zemstę. Ich dzieci się kochają. Miłość prowadzi do pojednania.
• Motywy: Miłość ponad podziałami, śmieszność ludzkich wad, siła prawdziwych uczuć

Łączenie lektur z motywami literackimi

Najczęściej pojawiające się motywy na egzaminie ósmoklasisty:

Przyjaźń: „Kamienie na szaniec”, „Mały Książę”, „Chłopcy z Placu Broni”, „Kajko i Kokosz”

Miłość: „Zemsta”, „Balladyna”, „Świtezianka”, „Pan Tadeusz”

Patriotyzm i walka o wolność: „Kamienie na szaniec”, „Reduta Ordona”, „Pan Tadeusz”

Dojrzewanie i dorastanie: „Kamienie na szaniec”, „Mały Książę”, „Chłopcy z Placu Broni”, „Opowieści z Narnii”

Konflikt pokoleń: „Zemsta”, „Mały Książę”

Dobro versus zło: „Opowieści z Narnii”, „Balladyna”, „Hobbit”

Magia i fantastyka: „Akademia Pana Kleksa”, „Opowieści z Narnii”, „Hobbit”, „Świtezianka”

Jak wykorzystać znajomość lektur w wypracowaniu egzaminacyjnym

Reguły skutecznego odwoływania się do lektur

Zasada konkretności: Zamiast pisać „bohater był odważny”, napisz „Alek z 'Kamieni na szaniec’ wykazał się odwagą podczas akcji pod Arsenałem, ryzykując życie dla uratowania kolegów”.

Zasada różnorodności: W rozprawce odwołaj się do minimum dwóch różnych lektur, pokazując uniwersalność omawianego problemu.

Zasada funkcjonalności: Każde odwołanie musi służyć argumentacji – nie wstawiaj lektur „na siłę”.

Przykładowe tematy rozprawek z odwołaniem do lektur

„Przyjaźń jest największym skarbem”

• Argumenty z „Kamieni na szaniec” (przyjaźń Alka, Rudego i Zośki)
• Argumenty z „Małego Księcia” (przyjaźń z lisem)
• Argumenty z „Chłopców z Placu Broni” (lojalność Nemeczka)

„Miłość ma siłę jednoczenia ludzi”

• Argumenty z „Zemsty” (miłość Klary i Wacława godzi zwaśnionych ojców)
• Argumenty z „Opowieści wigilijnej” (miłość rodzinna przemienia Scrooge’a)
• Argumenty z własnych obserwacji

„Dobro zawsze zwycięża zło”

• Argumenty z „Opowieści z Narnii” (Aslan pokonuje Białą Czarownicę)
• Argumenty z „Hobbita” (wspólnota pokonuje smoka)
• Argumenty z literatury współczesnej

Pułapki interpretacyjne

Powierzchowne rozumienie motywów: Nie ograniczaj się do oczywistych skojarzeń. „Kamienie na szaniec” to nie tylko patriotyzm, ale też przyjaźń, dojrzewanie, wybory moralne.

Współczesne spojrzenie na dawne utwory: Pamiętaj o kontekście historycznym – bohaterowie Fredry działają zgodnie z obyczajami swojej epoki.

Upraszczanie przesłań: „Mały Książę” to nie tylko książka dla dzieci – zawiera głębokie refleksje o naturze ludzkiej.

Ostatnie dni przed egzaminem – skuteczne strategie powtórek

Plan 7 dni przed egzaminem

Dzień 7-6: Przejrzyj wszystkie karty powtórkowe z lekturami
Dzień 5-4: Przećwicz pisanie wstępów do rozprawek z wykorzystaniem lektur
Dzień 3-2: Powtórz tylko najważniejsze motywy i bohaterów
Dzień 1: Relaks i przypomnienie podstawowych informacji

Techniki zapamiętywania na ostatnią chwilę

Metoda skojarzeń: „Kamienie na szaniec” = kamień podstawą = podstawą przyjaźni
Mnemotechnika: „Alek, Rudy, Zośka” = ARZ (alfabetycznie)
Wizualizacja: Wyobraź sobie sceny z lektur jako krótkie filmy

Co robić, jeśli panikujesz przed egzaminem

Pamiętam, jak jedna z moich uczennic powiedziała mi dzień przed egzaminem: „Pani, nic nie pamiętam z lektur!” Uspokoiłam ją i pokazałam prostą technikę:

1. Oddychaj głęboko i przypominaj sobie po kolei tytuły lektur
2. Dla każdej lektury wymień jednego bohatera i jedno ważne wydarzenie
3. Połącz każdą lekturę z jednym motywem literackim

Ta uczennica zdała egzamin na 90% punktów, a w wypracowaniu wykorzystała trzy lektury.

Uniwersalne argumenty z lektur na różne tematy

Przygotuj „argumenty-klucze”, które możesz dostosować do różnych tematów:

Przyjaźń:

• Z „Kamieni na szaniec”: Poświęcenie, lojalność, wzajemna pomoc Alka, Rudego i Zośki
• Z „Małego Księcia”: Prawdziwa przyjaźń wymaga czasu i zaangażowania (lekcja lisa)
• Z „Chłopców z Placu Broni”: Wierność grupie ważniejsza od własnego bezpieczeństwa (Nemeczek)

Miłość:

• Z „Zemsty”: Siła uczuć, przezwyciężanie przeszkód, pojednanie (Klara i Wacław)
• Z „Świtezianki”: Wierność jako podstawa miłości, kara za zdradę
• Z „Opowieści wigilijnej”: Miłość rodzinna jako siła przemiany (rodzina Cratchitów)

Odwaga i heroizm:

• Z „Kamieni na szaniec”: Codzienni bohaterowie, walka z okupantem
• Z „Reduty Ordona”: Poświęcenie życia dla ojczyzny
• Z „Hobbita”: Odwaga ukryta w zwykłym człowieku (Bilbo)

Dobro versus zło:

• Z „Opowieści z Narnii”: Aslan versus Biała Czarownica, poświęcenie dla innych
• Z „Balladyny”: Kara za zbrodnie, sprawiedliwość
• Z „Opowieści wigilijnej”: Przemiana złego człowieka przez miłość

Kluczowe zasady sukcesu na egzaminie z języka polskiego

Zarządzanie czasem podczas egzaminu

120 minut egzaminu podziel następująco:

• 20 minut: Czytanie tekstów i rozwiązywanie części I
• 15 minut: Planowanie wypracowania
• 70 minut: Pisanie wypracowania
• 15 minut: Przejrzenie i korekta pracy

Pewność siebie – klucz do udanego egzaminu

Z mojego wieloletniego doświadczenia w przygotowywaniu uczniów do egzaminów wynika jedno: znajomość lektur to tylko połowa sukcesu. Druga połowa to umiejętność wykorzystania tej wiedzy pod presją czasu i stresu.

Kluczem do sukcesu jest systematyczna praca i smart learning – nie musisz znać każdego szczegółu z każdej lektury. Musisz znać najważniejsze elementy wszystkich lektur i umieć je funkcjonalnie wykorzystać w wypracowaniu.

Pamiętaj: egzamin ósmoklasisty sprawdza nie tylko twoją wiedzę, ale przede wszystkim umiejętność logicznego myślenia i argumentowania. Lektury są narzędziem do pokazania tych umiejętności, nie celem samym w sobie.